PUTEVIMA NAŠE PROŠLOSTI - KNEZ NIKOLA VASOJEVIĆ (6) (1797–1844)

 

     

     Između Kotora i Skadra na Jadranskom Moru, Bugarske i Stare Srbije, te između Hercegovine, Ohridskog jezera, Albasana i Drača, nalazi se nekadašnja Holmija, koja danas čini dio severne Albanije, Hercegovine, Bosne i Stare Srbije. Ona ima otprilike 51,3 milje dužine i 30,8 milja širine, što čini prostor od 1580 kv.milja, i ima oko 330.000 stanovnika od kojih 74.000 ratnika i 5.400 konjanika. Ova zemlja je pokrivena planinama, strmim stenama, tjesnacima i tako nepristupačnim mjestima koja od davnina do današnjih dana nijedna vojna sila nije mogla da ih savlada i pokori. Nikako neću ulaziti u topografske detalje zemlje, to je jedan vrlo dug predmet koji bi morao biti raspravljen na jedan poseban način sa mnogo brižljivosti. Reći ću samo da je vrlo teško ako ne i nemoguće dočarati tačnu sliku o prirodi zemlje i stravičnom izgledu njenih planina....Na svakom koraku nalazi se neka tvrđava, i svaki kamen je bedem koji je priroda stvorila da onemogući prolaz. Jednom reči, gornja Albanija predstavlja jednu prirodnu tvrđavu nezauzimljivu i neosvojivu. 

Istorija kaže da su Rimljani, pa čak i Turci bili gospodari ove zemlje. Istinito je, ali to je bivalo posredstvom odredaba koje su išle na ruku i zadovoljenje tih plemena, a ne oružanom silom.

Stara Holmija nosi svoje ime po jednoj velikoj planini koja se zove Holm (Kom) koja se nalazi u plemenu Vasojevićima i deli ovo pleme na dva dela. Ta planina služi gornjim Vasojevićima kao utvrđenje (prirodna brana) protiv kolašinskih Turaka itd...

Holmija je danas podeljena na dva dela. Prvi su nezavisna Brda koja obuhvataju Crnu Goru i Brda (stara Holmia), drugi su Brda zavisna od Porte, ali koji ne plaćaju ništa Turcima. Oni imaju svoje starešine i vladaju sami sobom.

Narodi koji nastanjuju tu zemlju su dve različite rase: Albanska i slovenska plemena. Albanci (Šiptari) su potomci Ilira sina Kadmusa kralja Fenikije, koji je došao iz Izraela. Pošto je napustio svoju zemlju, došavši sa svojim sinovima i svojim narodom, zaposeo je obale Jadranskog mora od Grče do Skadarskog jezera, mesta koja su sačuvali do danas, a da uopšte nisu izmenili svoju nošnju i običaje. Njihov jezik ostao je isti do današnjih dana kakav je bio do pre trideset i tri veka. Taj jezik nema ni najmanje sličnosti ni sa jednim jezikom severa, izuzev tehničkih reči i mesnih imena koje su uzajmili od njihovih gospodara.

Svi Albanci su katoličke vere ali se sa prezirom odnose prema Papi i latinskom jeziku, i vrlo su slabo, privrženi sveštenstvu pa i svojoj religiji.

Slovenska plemena koja nastanjuju te visoke predele-Brda, slovenska su ostrogotska plemena (plemena istočnih Gota) koje pod kraljem Svevladom i njegovim sinom Ostrovoj, ili Ostroil, u doba rimskih careva Anastasa i Justina u 495 su se otisnula od te zemlje, oni su od otrodoksne grčke religije i privrženi su njihovoj crkvi skoro do fanatizma, ma da je sveštenstvo mnogo izgubilo od svog prvobitnog ugleda.

 Srbi, u odnosu na običaje, navike, nošnju, jezik, razlikuju se u svemu od starogotskih Slovena. Brda su potpuno slobodn a i nezavisna od Turaka, od Porte. Od 1389. Oni su neprekidno u ratu sa Turcima, i do danas se nikada sa njima nisu izmirli niti priznaju njihovu vlast, niti su turski velikodostojnici ikada zagospodarili slovenskim plemenima. Ali, kao krvopije i mučitelji na čelu svojih skitničkih bandi i zlikovaca bez domovine i narodnosti, koristeći neslogu među hrišćanima osvojili su njihovu zemlju na jedan vrlo podao i nečastan način. Uostalom, istorija poznaje bestidno i svirepo ponašanje svih turskih sultana prema hrišćanima. Čvrsta i energična odluka svih nezavisnih plemena je radije umreti slobodan nego se podvrgnuti jarmu tuđinske vlasti.

Nezavisni Brđani u granicama Porte takođe su podeljeni na dva dela: 124 crnogorska plemena broje 70.000 duša, gdje je crnogorski vladika apsolutni gospodar, čine pravu Crnu Goru. 2 Brda (Holmia) sastavljena od sedam nezavisnih plemena, koja su nezavisna i jedno od drugog, imaju svako svojeg apsolutnog gospodara- vođu plemena. Ovih sedam plemena nazivaju se zajedničkim imenom Brda, i broje 42.000 žitelja. Uskoci ( narod koji je u nekoj vrsti saveza sa Brđanima) broje 22.800 stanovnika što sa Crnom Gorom i sedam brda čine ukupno 134. 800 stanovnika, koji se za 24 sata mogu okupiti i izaći van zemlje (plemena). Međutim, u slučaju potrebe zbog napada neprijatelja na njihovu teritoriju taj broj bi mogao biti udvostručen. 

Brda, odnosno Brđani koji zavise od Porte su hercegovačka plemena koja broje 32. 800 stanovnika, 5 plemena Stare Srbije broje 28.800 stanovnika, 7 plemena Dukađina broje 48. 000 stanovnika, plemena Miriditi 20. 000 stanovnika, Dibre 24. 000 stanovnika, Sivur 4.000, Zadrima 8. 000 stanovnika, dok osam šiptarskih plemena planinaca broj 18. 800 ratnika, što ukupno čini 184.400 stanovnika, od kojih je 46. 300 ljudi spremnih za borbu.

Crnogorska plemena nisu poreklom iz te zemlje. Ona su satavljena od različitih slovensko- ostrogotskih plemena bosanskih, a naročito hercegovačkih. Doba njihovog postanka (formiranja) datira od 1500-te godine.

Najčuvenija crnogorska plemena su ona iz Katunske nahije, od kojih potiče crnogorski vladika, i koja nekad nisu bila pokorena ni od Turaka ni od Mletaka. Godine 1711, Petar Veliki, ruski car, njima je poslao svedodžbe i otvorene povelje sa mnogo obećanja... da bi ih obavezao da uzmu učešća protiv Turaka. Od tog doba počinju ruski odnosi sa tim plemenima.

Rusija je bila vojno uporište na Jadranskom moru, kao i da bi podržavala njihova politička opredeljenja, takoreći u srcu civilizovane Evrope, crnogorskom vladici je pod različitim izgovorima dodelila pomoć od 85.000 f. godišnje. Međutim, stvarni cilj je bio da vladiku i crnogorske glavare zavađnih plemena pridobiju i vežu za sebe.

 Plemena nezavisnih Brda su poreklom iz tog kraja. To je stara Holmia i Podgorica. Njihovo poreklo potiče od 495. Ali deoba u plemenima je počela  1160 godine, kada je poslednji slovenski kralj Ostrogota u Dalmaciji, Radoslav 45-e, proganjan od jednog od njegovih starešina zvanog Dessa, koji je bio obasipan njegovim naklonostima i njegovom plemenitošću postavljajući ga za kneza  Rascie (Raške), bio primoran da sa svoja četiri sina Vasom, Krasom, Hotom i Pipom i svim svojim rođacima da se skloni u tim planinama. Od tih četiri sina kralja Radoslava formirana su četiri plemena: Vasojevići, Krasnići, Hoti i Piperi, i do danas su sačuvali svoju slobodu i nezavisnost. U slučaju opšte opasnosti od Turaka oni su u savezu sa Crnogorcima.

 

Bitke koje su počele 1476.godine i koje su uz sva zverstva i krvoproliće traju i do današnjih dana uzrok su siromaštva Brđana i Crnogoraca. Te žestoke borbe su ih lišile bilo kakvih komunikacija sa svetom i takoreći sa ljudima...Nijedna civilizacija , niti trgovine ili industrije kod njih ne postoje. Budući vjekovima okruženi varvarima i zločincima vekovima napajanim ljudskom krvlju, oni su i sami postali varvari, tako da je život jednog čoveka jevtiniji od života jedne koze.  Evo strašnog života svih zavisnih i nezavisnih plemena od Porte u Brdima i gornjoj Albaniji...

 

 

Postoje dve kneževske porodice stare dinastije nezavisnih plemena. U plemenu Krasnićima je kneževska porodica po krvi Ali-tzor, koja je bila primorana da prihvati muhamedanstvo (islam), ali koja će se od jednog do drugog momenta vratiti hrišćanskoj religiji svojoj staroj veri kojoj je intimno privrženo.

 U plemenu Vasojevići nalazi se kneževska porodica po krvi Milošević, starijeg sina kneza Radoslava (Raja), koji je po četvrtoj generaciji potomak Velikog vojvode kneza Steva Vasojevića. Taj knez je bio ubijen 1389. Godine u strašnoj bici na Kosovu Polju. Stevo je u petoj generaciji potomak po krvi kneza Vojislava, starijeg sina kralja Radoslava 45-e.

U četvrtoj generaciji su potomci kneza Đura , poznatog iz slovenskih pesama. U šestoj generaciji su potomci pomenutog Velikog vojvode kneza Steva Vasojevića, u petnaestj generaciji su potomci kneza Vasa, starijeg sina kralja Radoslava 45-e.

Osim toga kneževska porodica u plemenu Vasojevići ima dvojicu vojvoda naslednika. Jedan u Gornjim Vasojevićima, a drugi u donjim Vasojevićima.

Dva duga gore imenovana plemena Hoti i Piperi su bila pod vlastitim isto tako naslednim vojvodama.

U zavisnim plemenima najznačajnije je pleme Mirditi. To je jedno od najstarijih plemena na tim prostorima. Oni su imali kneza iz kuće Doda koja se danas sastoji od dva kneza, Doda i Afarc.

Slovensko-srbski narod koji nastanjuje Gornju Meziju (današnju Srbiju), nikad nije imao ni jednog plemena i svi kneževi i carevi bili su poreklom ili od Zahumlja ili od Holmie od slavenoortogotske rase.

Nekada je u Srbiji vladajuća porodica bila od Nemanjića, sina jednog seoskog sveštenika Ljubomira iz Zahumlja (danas Hercegovina). Od stare srpeke dinastije i od straog srbskog plemstva danas nije ostao nijedan potomak. Miloš, bivši srbski vladar bio je prvi plemić među Srbima, kome su Turci priznali titulu bega kneza.

U maju iste godine, koristeći odlično poznavanje francuskog jezika, Vasojević u Parizu objavljuje i jedan memoar druge vrste uz koje objavljuje mapu Knjaževine Vasojevića.  U ovom memoaru upoznaje francusku javnost sa brsdkim slovenskim plemenima i njihovim susjedima. Taj memoar je objavio i naredne 1841.godine. u pariskom časopisu, na francuskom. 

Nalazeći se u evropskoj metropoli, knez Vasojević je vrlo aktivan i nastoji da se upozna i sprijatelji sa što više uglednih ličnosti. U tom cilju a vidimo i na raznim kulturnim skupovima, pa i na prvom predavanju pjesnika-profesora sa Mickojevičem, 10.decembra 1840.godine.

 

                                              Izvodi iz knjige Radomira P. Guberinića ''Knez Nikola 

                                                       Vasojević'', izdavač ''Stupovi'', Andrijevica, 1997.