Pad „Crne ptice“: Kako SSSR umalo nije došao u posed američkih tajni

27.06.2021. god.

Pre 34 godine iznad Baltika se dogodio incident koji je mogao biti katastrofalan po ratno vazduhoplovstvo SAD. Na američkom strateškom izviđačkom avionu Lockheed SR-71 Blackbird otkazao je motor i avion je počeo prinudno da se spušta blizu državne granice Sovjetskog Saveza. Supertajni špijunski avion je mogao postati trofej SSSR-a, ali su švedski lovci dejstvovali veoma brzo i efikasno.

Uspomene na ovaj slučaj nedavno je evocirao The National Interest. Američki špijunski avioni su krajem 1980-ih počeli učestalo da se pojavljuju blizu sovjetskih granica, uprkos perestrojci u Sovjetskom Savezu i „otapanju“ odnosa između dveju supersila (a možda i ne uprkos, nego zahvaljujući svemu tome). Njihova omiljena putanja je bio „Baltički ekspres“, koji im je omogućavao da fotografišu ključne vojne baze, pre svega baze Severne flote kod Murmanska, piše Russia beyond. Osmatrački avioni SR-71 Blackbird su snimali teren sa velike visine iz međunarodnog vazdušnog prostora tako da sovjetski lovci nisu imali zakonskih osnova da ih u tome ometaju. Doduše, i fizički je bilo teško ometati „Crnu pticu“, jer je ovaj legendarni avion imao „futurističke“ karakteristike – plafon leta mu je iznosio 25 km, a maksimalna brzina 3.500 km/č.

Međutim, 29. juna 1987. godine Sovjetima se pružila šansa da „dobro naplate“ drsko snimanje svojih tajnih baza. Posada SR-71 je javila da je otkazao motor i avion se spustio na visinu od 8 kilometara. Tu su ga pronašli lovci ratnog vazduhoplovstva Švedske i otpratili do danske granice, gde su ih dočekali američki avioni koji su poleteli iz Zapadne Nemačke.

Uloga Šveđana u incidentu je veoma važna, ističe američki list. Baltičko more je malo i dele ga države koje imaju izlaz na njega. Poljska i Istočna Nemačka su u to vreme bile saveznice SSSR-a, tako da bi ulaskom u njihov vazdušni prostor avion garantovano bio izgubljen. Još pre bi bio izgubljen ako bi presekao sovjetsku granicu.

Ceo slučaj je obelodanjen tek 2018. godine, kada su četvorica pilota švedskih višenamenskih borbenih aviona Saab 37 Viggen dobili medalje ratnog vazduhoplovstva SAD i sliku na kojoj je prikazan incident iznad Baltičkog mora. Na ceremoniju u Stokholm je došao jedan pilot aviona SR-71, Tom Veltri, dok se drugi pilot Dvejn Nol zahvalio švedskim pilotima putem video-linka.

„Osetili smo ogromno olakšanje kada smo videli švedske lovce, a ne presretače MiG-31“, priznao je Veltri.

Russia beyond